TCK 129 Kapsamında Haksız Fiil ve Karşılıklı Hakaret: Ceza İndirimi ve Cezanın Kaldırılması Şartları

TCK 129 aslında günlük hayatta sıklıkla karşımıza çıkan bir suç tipidir. Sosyal statüsü, ekonomik durumu her ne olursa olsun herkes, en az bir defa maruz kaldığı bir haksız fiil yahut hakaret karşısında kendini tutamamış ve yaşadığı öfke, duygu patlamasıyla istemeden de olsa hakaret içerikli bir sözcüğü ağzından kaçırmıştır. İşte TCK 129 tam olarak bu durumu düzenleme altına almaktadır. Bu yazımızda, haksız fiil ve karşılıklı hakaret durumunda uygulanacak olan ceza hukuku normlarını inceleyeceğiz. Keyifli okumalar dileriz.

Hakaret Suçu Nedir? (TCK 125)

Haksız fiil veya karşılıklı hakaret durumunda uygulanacak olan ceza hukuku kurallarını incelemeden önce kısaca, hakaretin ve hakaret suçunun ne olduğunu incelemekte yarar vardır.

Hakaret, sözlük tanımı ile Türkçe’de “ağır ve kötü söz söyleme, ırz ve namusa dokunan ayıp ve çirkin ifadeler kullanma, küfür etme” anlamına gelmektedir.

Hakaret suçu kavramı ise 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesinde “bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırmak” olarak tanımlanmıştır.

TCK 129: Hakaret Suçunda Hukuki Bir Zırh

5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 129. maddesinde (TCK 129), hakaret suçundan dolayı cezanın azaltılması yahut tamamen kaldırılması bakımından üç ayrı duruma ilişkin hüküm bulunmaktadır.

Birinci fıkraya (TCK 129/1) göre, mağdur kendi haksız hareketleriyle hakarete neden olmuş ise haksız hareketinin ağırlığını göz önüne almak suretiyle hâkim, failin cezasını azaltabileceği gibi gerektiğinde tümüyle kaldırabilecektir.

İkinci fıkraya (TCK 129/2) göre, kişi kendisine karşı işlenen kasten yaralama suçuna tepki olarak işlediği hakaret suçu dolayısıyla cezalandırılamayacaktır.

Üçüncü fıkraya (TCK 129/3) göre, karşılıklı hakaret hâllerinde hâkim, hangi tarafın neden olduğunu göz önünde bulundurarak taraflardan her ikisi veya birisi hakkında verilecek cezada indirim yapabileceği gibi, ceza vermekten tamamen vazgeçilmesi de mümkündür.

1. Durum: Haksız Bir Fiile Tepki Olarak Hakaret (TCK 129/1)

TCK’nın 129. maddesinin birinci fıkrası (TCK 129/1) gereğince; mağdur, kendi haksız fiiliyle hakaretin edilmesine sebep olmuşsa, haksız fiilin ağırlığı da göz önünde bulundurulmak suretiyle ceza mahkmesi, failin cezasını azaltabileceği gibi gerektiğinde hiç ceza da vermeyebilir.

Haksız fiilin doğrudan hakaret suçunun failine yönelik olması zorunlu değildir, bu anlamda üçüncü kişiye yönelmiş haksız fiile tepki olarak işlenen hakaret fiillerine ilişkin olarak da TCK 129/1 uygulanabilir.

Somut olayda taraflar arasındaki olayın çıkış sebebi ve gelişiminin üzerinde durulması ve ilk haksız hareketin kimden geldiğinin tespiti önem kazanır. Bunun mümkün olmaması hâlinde ise, şüpheli kalan bu hâlin sanık lehine değerlendirilmesi gereklidir.

Haksız Fiile Tepki Olarak Hakarette Ceza İndirimi Şartları Nelerdir?

1. Fail mağdura yönelik hakaret ve yaralama dışında başka haksız eylemlerde bulunması gerekmektedir. Aksi hâlde TCK 129/2 ve TCK 129/3 maddeleri değerlendirilmelidir.
2. Haksız tahrike konu eylemin, savunulabilir bir hakka dayanmıyor olması gerekmektedir. Haksız eylemin konusu suç teşkil edebileceği gibi suç tanımına girmeyen hukuka aykırı nitelikte herhangi bir eylem de olabilir.
3. Hakaret suçunun mağduru ile haksız eylemi gerçekleştiren kişi aynı olmalıdır. Hakaret suçunun mağdurunun dışında üçüncü kişinin eyleminin TCK’nın 129/1 maddesinde yazılı hâli kapsamadığı kabul edilmelidir. Bu takdirde koşulların uygun olması hâlinde TCK’nın 29. maddesi değerlendirilebilir.
4. Hakaret suçunu oluşturan söz ve eylemler ile haksız tahrik oluşturan eylemler arasında bir nedensellik bağı bulunmalıdır.
5. TCK Madde 29’da genel hükümler başlığı altında düzenlenen haksız tahrik ile karıştırılmamalıdır.

Ceza İndirimi Oranı Nedir?

TCK’nın 129. maddede düzenlenen haksız fiile tepki olarak işlenen hakaret suçunda ve karşılıklı hakaret suçunda sanığa ceza verilmesi halinde uygulanacak indirim oranı azami ne kadar olacağı konusunda doktrinde farklı görüşler bulunmaktadır. TCK’nın 129. maddesinin birinci ve üçüncü fıkralarında yer alan “verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi” şeklindeki ifade bu görüş farklılığının kaynağını oluşturmaktadır.

Yargıtayın genel kabul gören uygulaması, indirim oranının azami 1/3 olduğudur. Başka bir ifadeyle koşulların oluşması halinde ve sanığa ceza verilmesi halinde en fazla 1/3 oranında indirim uygulanması gerektiğidir. Ancak şu hususu belirtmekte fayda vardır: İndirim oranı ile alakalı birçok emsal kararda karşı oy bulunduğu görülmektedir. Bu da doktrinde olduğu gibi, Yargıtay hakimleri arasında da görüş birliği olmadığına işaret etmektedir.

TCK 129/1 Emsal Yargıtay Kararları

“TCK’nın 129/1. maddesinde yer alan “Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi hâlinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.” şeklindeki düzenleme karşısında, indirim oranının azami 1/3 olduğu gözetilmeden sanığın cezasından 1/2 oranında indirim yapılarak eksik ceza tayin edilmiş ise de aleyhe temyiz olmadığından bozma yapılamayacağı” (Yargıtay 4 CD. 2020/3492 E. – 2022/6987 K.)

“TCK’nın 129/1. maddesinde yer alan “Hakaret suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi hâlinde, verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.” şeklindeki düzenleme karşısında, indirim oranının azami 1/3 olduğu gözetilmeden sanığın cezasından 3/4 oranında indirim yapılması hukuka aykırı bulunmuştur.” (Yargıtay 4 CD. 2022/8616 E. – 2022/22748 K.)

“5237 sayılı TCK’nın 129/1. maddesi uyarınca hakaret suçunun haksız fiile tepki olarak işlendiğinin kabul edilmesi hâlinde,5271 sayılı CMK’nın 223/4. maddesi gereğince “ceza verilmesine yer olmadığına” karar verilmesi gerektiği gözetilmeden, “ceza vermekten vazgeçilmesine” şeklinde karar verilmesi” (Yargıtay 4.CD. 2020/21211 E. – 2022/1232 K.)

2. Durum: Hakaret Suçunun Kasten Yaralamaya Tepki Olarak İşlenmesi (TCK 129/2)

TCK’nın 129. maddesinin ikinci fıkrası gereğince, kişi kendisine karşı işlenen kasten yaralama suçuna tepki olarak işlediği hakaret suçu dolayısıyla cezalandırılamayacaktır.

Kasten yaralama eylemine maruz kalan kişinin içerisinde bulunduğu psikolojik durum karşısında gerçekleştirdiği hakaret eyleminde, kanun koyucu, özellikli bir durum oluşturmuştur. Buna göre, yaralama eylemine tepki olarak gerçekleştirilen hakaret eyleminde fail cezalandırılmaz.

“Sanığın hakaret eyleminin, katılanın yaralama suçuna tepki olarak gerçekleştirdiği kabul edilmesine karşın; eylemin haksız bir fiile tepki olarak işlendiğinin belirtilmesi ve ayrıca TCK’nın 129/2. maddesi uygulanması gerekirken, aynı Kanun’nun 129/3. maddesinin tatbik edilmesi” (Yargıtay 4.CD. 2020/14238 E. – 2021/15017 K.)

3. Durum: Karşılıklı Hakaret (TCK 129/3)

5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 129. maddesinin 3. fıkrasında düzenlenen (TCK 129/3) Karşılıklı hakaret indiriminin uygulanabilmesi için, ilk hareketin hukuka aykırı olması gerekmektedir.

Bunun dışında hükmün şartlarının oluşması için hakaretlerin karşılıklı olması gerekir. Fakat hareketlerin her ikisinin aynı ortamda ve aynı zamanda gerçekleştirilmiş olması da şart değildir.

Bu hükmün uygulanabilmesi için hakimin, olayın detaylarını iyice araştırması gerekir. Bu yönden bakılınca hareketler arasında açık bir ağırlık farkı varsa, verilecek cezada bu hususun dikkate alınması gerekir.

Karşılıklı Hakarette Ceza Nasıl Belirlenir?

TCK’nın 129. maddesinin üçüncü fıkrasına göre karşılıklı hakaret hâllerinde ceza mahkemesi, hangi kişinin neden olduğu göz önünde bulundurarak taraflardan her ikisi veya birisi hakkında cezada indirim yapabileceği gibi ceza vermekten tamamen vazgeçedebilir. 

Karşılıklı hakarette karşılık olarak edilen hakaretin, ilk hakaret eyleminden hemen sonra edilmiş olması şart değildir. Fakat iki hakaret eylemi arasında bir nedensellik ilişkisi bulunmalıdır.

Karşılıklı hakaret durumunda bir taraf şikayetinden vazgeçip diğeri vazgeçmemişse, biri hakkında ceza verilmesine yer olmadığına dair karar; diğeri hakkında da düşme kararı verilecektir.

“İlk Taşı Kim Attı?” Prensibi: İlk Haksız Hareketin Önemi

İncelenen her somut olayda, karşılıklı hakaret kabul edilen eylemlerin ve bu karşılıklı hakaret eyleminde ilk haksız hareketin kimden kaynaklandığının tespiti zorunludur. Örneğin, sanığın, katılana mesaj göndererek hakaret etmesi üzerine katılanın karşılık vermesi şeklinde gerçekleşen bir olayda, ilk hakaret eylemini sanığın gerçekleştirdiğinin kabul edilmesi karşısında, sanık hakkında hakaret sözlerinin yoğunluğu, sayısı ve ağırlığı dikkate alınıp, hakkaniyet ve orantılılık ölçütlerine uygun biçimde temel cezanın tayini ve TCK’nın 129/3 uyarınca olayın mahiyetine göre verilecek cezada indirim yapılmakla yetinilmesi gereklidir.

Yapılan yargılama sonucu, ilk hakaret eylemini sanığın gerçekleştirdiğinin kabul edilmesi durumunda, sanık hakkında ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilmesinin mutlak bir bozma sebebi olduğu unutulmamalıdır.

Gerek Yargıtay Ceza Genel Kurulunun gerekse özel dairelerin yerleşik uygulamaya dönüşen içtihatlarında, ilk haksız hareketin kimden kaynaklandığının belirlenemediği hâllerde dahi “Şüpheden sanık yararlanır.” ilkesi uyarınca sanık lehine haksız tahrik hükümlerinin uygulanması gerektiğinin kabul edilmesi karşısında, incelenen her dosyada taraflar arasındaki olayın çıkış sebebi ve gelişiminin üzerinde durulması ve ilk haksız hareketin kimden geldiğinin tespiti önem kazanır. Bunun mümkün olmaması hâlinde ise, şüpheli kalan bu hâlin sanık lehine değerlendirilmesi gereklidir.

Güncel Yargıtay Kararlarından Karşılıklı Hakaret Örnekleri

” … Dosya kapsamı göre, taraflar arasında başlayan tartışmada, sanık Ahmet G … ‘in iddianamede belirtildiği şekilde hakaret etmesi üzerine, katılan Adil G …. ‘in karşılık verdiği somut olayda, ilk hakaret eylemini sanık Ahmet’in gerçekleştirmesi, eylemlerin haksızlık içeriği ile katılanın söylediği kabul olunan sözlerin niteliği bir bütün olarak değerlendirilip sonucuna göre, TCK’nın 129/3. maddesi uyarınca olayın mahiyetine göre verilecek cezada indirim yapılmakla yetinilmesi gerektiği gözetilmeyerek, yerinde olmayan gerekçeyle ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesi, .. “ (Yargıtay 4. CD. 2020/8224 E. – 2020/17081 K.)

” … Tanıklar R.B ve K.B.’nin aşamalarda, ilk hakaret eylemini sanığın katılana yönelik gerçekleştirdiğini beyan etmeleri karşısında, katılan ve tanık beyanları irdelenip, hangi beyana ne suretle üstünlük tanındığı açıklanıp tartışıldıktan ve tüm kanıtlar birlikte değerlendirildikten sonra sanığın hukuki durumunun tayini gerektiği gözetilmeden, yetersiz gerekçe ile hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi nedeniyle ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesi, .. “ (Yargıtay 4. CD. 2020/15333 E. – 2022/15089 K.)

” … Sanık Tolga S …. ‘in soruşturma aşamasındaki anlatımında katılanın kendisine hakaret ettiğine dair anlatımının bulunmaması, katılanın sanığa yalnızca “sen evde git dediğini” beyan etmesi ve tanık Betül S … ‘nın katılanın anlatımını desteklemesi karşısında katılanın, sanık Tolga S … ‘e hakaret ettiğine ilişkin bir delilin olmadığı, katılan ile sanık arasında çıkan tartışmada, önce katılanın sanık Tolga S …. ‘in boğazını sıktığı ve sonrasında da sanık Tolga S … ‘in katılana hakaret ettiği, buna göre sanık Tolga hakaret eyleminin kasten yaralama suçuna tepki olarak gerçekleştiği gözetilmeden, karşılıklı hakaret sebebiyle ceza verilmesine yer olmadığına karar verilmesi, .. ” (Yargıtay 4. CD. 2020/11250 E. – 2021/2416 K.)

Hakaret Suçu İle Karşılaştığınızda Atmanız Gereken Adımlar

1. Sakin Kalın ve Kanıt Toplayın: İlk önceliğiniz sakin kalmak olmalı, arından maruz kaldığınız hakaret fiili ile alakalı kanıtları toplayın (Ekran görüntüsü, tanık vs.)
2. Karşı Tarafa Cevap Vermekten Kaçının: Durumu daha da kötü bir hale getirmemek adına karşı tarafa cevap vermekten kaçının.
3. Şikayet Süresini Kaçırmayın: Hakaret suçu kamu görevlisine karşı işlenmediği sürece şikayete tabi olduğundan, mağdur kişi, fiil ve faili öğrendiği andan itibaren 6 ay içerisinde şikayette bulunmalıdır. Bu süre her halükarda 2 yılı geçmeyecektir.
4. Mutlaka Bir Ceza Avukatından Destek Alın: Hukuki hak ve özgürlüklerinizi kullanma konusunda, bir avukat size olabilecek tüm bilgi ve birikimi ile destek sağlayarak en lehinize olacak sonucu elde etmenizde büyük yardım sağlar.

Sıkça Sorulan Sorular 

• Karşılıklı küfürleşmede ceza alınır mı?

TCK 129/3 uyarınca; karşılıklı hakarette hakim, hangi tarafın neden olduğunu göz önünde bulundurarak taraflardan her ikisi veya birisi hakkında verilecek cezada indirim yapabileceği gibi, ceza vermekten tamamen vazgeçilmesi de mümkündür.

• Haksız fiil nedeniyle hakarette ceza tamamen kalkar mı?

TCK 129/1 uyarınca; mağdur kendi haksız hareketleriyle hakarete neden olmuş ise haksız hareketinin ağırlığını göz önüne almak suretiyle hâkim, failin cezasını azaltabileceği gibi gerektiğinde tümüyle kaldırabilecektir.

• Sosyal medyada karşılıklı hakaret TCK 129’a girer mi?

Evet, somut olayın şartlarına göre değişecek olmakla birlikte, sosyal medya üzerinden karşılıklı hakaret fiilinin TCK 129 kapsamına girmesi mümkündür.

• Hakaret suçunda şikayet süresi ne kadar?

Hakaret suçu kamu görevlisine karşı işlenmediği sürece şikayete tabi olduğundan, mağdur, fiil ve faili öğrendiği andan itibaren 6 ay içerisinde şikayette bulunmalıdır. Bu süre her halükarda 2 yılı geçemeyecektir.

• TCK 129 uzlaşma kapsamında mıdır?

TCK 129’da bahsedilen durum TCK 125/1 kapsamına girecek bir hakaret fiilinin sonucu olarak gerçekleşmiş ise evet, uzlaştırmaya gidilebilir.

Sonuç: TCK 129’da Doğru Savunma Hayat Kurtarır

TCK 129 uyarınca kişilerin; hakaret suçunda cezai indirim alması hatta hiç ceza almaması mümkündür. Ancak bu sadece doğru savunma ile mümkün olabilir. Doğru savunma için ise bir avukat yardımından faydalanmak şarttır. Kişinin kendisini savunması mümkün olsa dahi çoğunlukla yeterli bilgi ve birikime sahip olmadığından dolayı düzgün bir savunma ortaya koyması mümkün olmaz. Şayet şüpheli/sanık durumundaki kişi yeterli hukuki bilgiye sahip olsa dahi içinde bulunduğu durumun psikolojik vahametinden kaynaklı olarak doğru savunma yapması mümkün olmaz. Doğru ve etkili bir savunma için muhakkak bir avukat yardımından faydalanmanızı tavsiye ediyoruz.

Ankara Ceza Avukatı

Ankara’da; Yargıtay (Temyiz), Ankara Bölge Adliye Mahkemesi (BAM/İstinaf), Ankara Adliyesi, Ankara Batı Adliyesi gibi pek çok farklı seviyede mahkemede hakaret suçu ile alakalı binlerce dosya bulunmaktadır. Özellikle Başkent olması hasebiyle Ankara’da pek çok TCK 125/3-a (Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret) dosyası görülmektedir. Kamu görevlisine hakaret suçunun yaptırımı daha da ağır olacağından, bir avukat yardımından faydalanması oldukça önem arz edecektir.

YASAL UYARI: İşbu yazı ve internet sitesindeki diğer içerikler, avukatlık mevzuatına ve TBB Reklam Yasağı Yönetmeliğine uygun olacak şekilde hazırlanmıştır. Sadece bilgilendirme amaçlıdır, bu materyallere dayanılarak yapılacak hiçbir işlem için sorumluluk kabul edilmemektedir!