9. Yargı paketi, uzun süredir gerek meclis gerekse kamuoyu gündeminin ana odak maddelerinde birisi olarak yerini almaktaydı. 7 Kasım 2024 tarihinde Meclis Genel Kurulu’nda yapılan oylama neticesinde 9. Yargı paketi kabul edildi ve kanunlaştı. Peki 9. yargı paketi ile bizi nasıl değişiklikler bekliyor? Yazımızda yeni kabul edilen yargı paketinin neler getirip neler götürdüğünü açıklayacağız. Keyifli okumalar dileriz.

Yazı İçeriği göster

9. YARGI PAKETİ 

Halk arasında 9. yargı paketi olarak bilinen Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, 07.11.2024 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nda yapılan oylamada, milletvekilleri tarafından oy çokluğu ile kabul edildi ve kanunlaştı.

Geçtiğimiz aylarda kabul edilen 8. yargı paketinin ardından kamuoyunda 9. yargı paketi ne zaman gelecek şeklinde bir beklenti oluşmuştu. Henüz 8. yargı paketi meclise gelmemişken konuşulmaya başlanan 9. yargı paketine dair vatandaş arasında her kesimin farklı beklentileri mevcuttu. Özellikle infaz düzenlemesi gibi milyonlarca insanımızı etkileyen konular yahut tüm medyada günlerce tartışılan, kadının eşinin soyadını alması gibi meselelerin de 9. yargı paketi taslağında yer alması beklentiyi de oldukça yükseltmişti.

Hakkında yapılan onlarca tartışma, sürekli değişen taslak metinler ve yüzlerce söylentinin ardından nihayet meclis genel kurulunda kabul edilen ve kanunlaşan 9. yargı paketinin de içeriği nihayet resmi olarak bir kesinliğe kavuşmuş oldu. Peki 9. yargı paketi ne zaman yürürlüğe girecek?

TBMM Genel Kurulu tarafından kabul edilen kanunlar, yayımlanmak üzere TBMM Meclis Başkanı tarafından Cumhurbaşkanına gönderilir. 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 89. maddesi gereğince; meclis tarafından kabul edilmiş olan kanunları Cumhurbaşkanı, 15 gün içinde içinde Resmi Gazetede yayımlar. Resmi gazete yayımlanmış olan kanunlar, ayrıca bir tarih belirtilmemişse yayımlandıkları gün itibari ile yürürlüğe girmiş olurlar.

Meclis tarafından Cumhurbaşkanına gönderilen 9. yargı paketi, önümüzdeki birkaç gün içerisinde Cumhurbaşkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü aracılığı ile Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girecek ve hukuk aleminde yerini fiilen alacaktır.

9. Yargı Paketi Maddeleri

9. Yargı paketi ile pek çok kanun maddesinde değişiklik yapılmıştır. Hangi kanunların hangi maddelerinin değiştiğini şu şekilde sıralamak mümkündür:

  • 9/6/1932 TARİHLİ VE 2004 SAYILI İCRA VE İFLAS KANUN
    • Elektronik ortamda açık artırma suretiyle satış
      MADDE 111/b- (Ek:24/11/2021-7343/13 md.)
    • Ek Madde 1- (Ek: 17/7/2003-4949/102 md.)
  • 19/3/1969 TARİHLİ VE 1136 SAYILI AVUKATLIK KANUNU
    • Büronun gelir ve giderleri
      Madde 180 – (Değişik : 2/5/2001 – 4667/88 md.)
  • 4/11/1981 TARİHLİ VE 2547 SAYILI YÜKSEKÖĞRETİM KANUNU
    • Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı ve İdari Yargı Ön Sınavı
      Ek Madde 41- (Ek:17/10/2019-7188/5 md.)
  • 6/1/1982 TARİHLİ VE 2576 SAYILI BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ, İDARE MAHKEMELERİ VE VERGİ MAHKEMELERİNİN KURULUŞU VE GÖREVLERİ HAKKINDA KANUN
    • Parasal sınırların artırılması:
      Ek Madde 1
  • 24/2/1983 TARİHLİ VE 2802 SAYILI HAKİMLER VE SAVCILAR KANUNU
    • Adalet müfettişlerinin görevleri:
      Madde 100
    • Adalet müfettişlerinin yetkileri:
      Madde 101
  • 13/10/1983 TARİHLİ VE 2918 SAYILI KARAYOLLARI TRAFİK KANUNU
    • Ek Madde 14 – (Ek: 21/4/2005 – 5335/11 md.)
  • 22/11/2001 TARİHLİ VE 4721 SAYILI TÜRK MEDENİ KANUNU
    • B. Soybağının reddi
      I. Dava hakkı
      Madde 286
    • III. Hak düşürücü süreler
      Madde 289
    • D. Diğer ilgililerin dava hakkı
      Madde 291
    • C. Hükümleri
      Madde 314
  • 26/9/2004 TARİHLİ VE 5235 SAYILI ADLÎ YARGI İLK DERECE MAHKEMELERİ İLE BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİNİN KURULUŞ, GÖREV VE YETKİLERİ HAKKINDA KANUN
    • Hukuk daireleri iş bölümü incelemesi
      MADDE 35/A
  • 26/9/2004 TARİHLİ VE 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU
    • Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar
      Madde 73
    • Ön ödeme
      Madde 75
  • 4/12/2004 TARİHLİ VE 5271 SAYILI CEZA MUHAKEMESİ KANUNU
    • Uzlaştırma
      Madde 253
    • Mahkeme tarafından uzlaştırma
      Madde 254
    • GEÇİCİ MADDE 7
  • 3/7/2005 TARİHLİ VE 5395 SAYILI ÇOCUK KORUMA KANUN
    • Sosyal çalışma görevlileri
      Madde 33
  • 20/2/2008 TARİHLİ VE 5737 SAYILI VAKIFLAR KANUN
    • Muafiyet ve istisnalar
      MADDE 77
  • 12/1/2011 TARİHLİ VE 6100 SAYILI HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU
    • Parasal sınırların artırılması
      EK MADDE 1- (Ek: 24/11/2016-6763/44 md.)
  • 7/6/2012 TARİHLİ VE 6325 SAYILI HUKUK UYUŞMAZLIKLARINDA ARABULUCULUK KANUNU
    • Taşınmazın devrine veya taşınmaz üzerinde sınırlı ayni hak kurulmasına ilişkin uyuşmazlıklarda arabuluculuk
      MADDE 17/B- (Ek:28/3/2023-7445/34 md.)
    • Dava şartı olarak arabuluculuk
      MADDE 18/A- (Ek:6/12/2018-7155/23 md.)
    • Bazı uyuşmazlıklarda dava şartı olarak arabuluculuk
      MADDE 18/B- (Ek:28/3/2023-7445/37 md.) 
    • Arabulucular siciline kayıt şartları
      MADDE 20
  • 12/10/2017 TARİHLİ VE 7036 SAYILI İŞ MAHKEMELERİ KANUNU
    • Dava şartı olarak arabuluculuk
      MADDE 3

Tüm madde içeriklerini tek tek yazmak temel amacı 9. yargı paketi hakkında kısa ve öz bilgi vermek olan yazımızı çok fazla uzatacağından, kanun maddelerinin içeriği verilmemiştir.

9. Yargı Paketi Neleri Kapsıyor

9. Yargı paketi, 07.11.2024 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda kabul edilmiştir. Meclis Genel Kurulu tarafından kabul edilen 9. yargı paketi, toplam 17 farklı kanunda değişiklik ve düzenleme içermektedir. Paket toplamda 30 maddede olup ayrıca geçici bir maddesi bulunmaktadır. Pakette yer alan düzenlemeler aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

  • Anayasa Mahkemesinin Verdiği İptal Kararları Neticesinde Yapılan Düzenlemeler 

Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen kanun maddelerine ilişkin olarak  bir hukuki boşluk doğmaması adına bir çok kanunda epey değişiklik yapılmıştır:

    • Anneye de baba ile çocuk arasındaki soybağının reddi için dava açma hakkı verilmektedir. 
    • Evlilik birliği içinde doğan çocuğun koca ile olan soybağının reddi için baba olduğunu iddia eden üçüncü kişiye sınırlı bir şekilde dava açabilme hakkı tanıyan hüküm, iptal öncesi hükümler esas alınmak suretiyle muhafaza edilmektedir. 
    • Evlatlığın nüfus kaydına anne ve babası olarak evlat edinenlerin adlarının yazılabilmesine imkân tanınmaktadır. 
    • Ceza muhakemesinde yapılan uzlaşma görüşmeleri sırasında tespit edilemeyen veya uzlaşmadan sonra ortaya çıkan zararların tazmini için mağdura hukuk mahkemelerinde dava açabilme imkânı tanınmaktadır. 
    • İdari yargıda, tek hâkimle çözümlenecek davaların ve duruşma yapılmasının zorunlu olduğu davaların belirlenmesinde dava tarihindeki parasal sınırların esas alınması ve bu parasal sınıra göre davaların tek hakimle veya heyetle görülmesi sağlanmaktadır. 
    • Birden fazla baronun bulunduğu illerde barolara gönderilecek adli yardım ödeneğinin oranı %40 yerine %30 olarak yeniden belirlenmektedir. 
    • Arabuluculuk görüşmelerinin ilk toplantısına mazeretsiz olarak katılmayan tarafın, davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile karşı tarafın ödemekle yükümlü olduğu yargılama giderinin tamamı yerine yarısından sorumlu tutulacağı ve ayrıca bu taraf lehine tarifeye göre belirlenecek vekalet ücretinin de yarısına hükmedileceği düzenlenmektedir. 
    • Adalet müfettişlerinin görev ve yetkilerine ilişkin hükümler, Anayasa değişiklikleri dikkate alınarak yeniden düzenlenmektedir.
    • 2017 yılında yapılan düzenlemeyle orman alanlarına adli hizmet binası ve ceza infaz kurumu yapılmasına imkân veren hükmün Anayasa Mahkemesince iptal edilmesi sonrası oluşan tereddütün giderilmesi amacıyla başlamış olan projelerin devam ettirilmesine yönelik geçici bir düzenleme yapılmaktadır.
    • Hâkimler ve Savcılar Kurulu ile Anayasa Mahkemesinde görev yapan hâkim ve savcıların kadroları Kanunla düzenlenmektedir.
  • Adlî Yargının İstinaf (Bölge Adliye Mahkemesi) ve Temyiz (Yargıtay) Kanun Yolu Başvurularına İlişkin Parasal Sınırlarına Dair Düzenlemeler 

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda değişiklikler yapılmıştır:

    • Parasal sınırlarda yeniden değerleme oranında artırma yapılması sonucunda belirlenen miktarlarda 1.000 TL’nin altı dikkate alınmayacaktır.
    • Bölge adliye mahkemesinin kaldırma kararı üzerine ilk derece mahkemesince verilen 2 / 2 kararlar ile Yargıtay’ın bozma kararı üzerine yeniden verilen kararlara karşı, ilk karar tarihinde geçerli olan parasal sınırlara göre istinaf ve temyiz kanun yoluna başvurulabileceği açıkça düzenlenmek suretiyle bu kararlar bakımından istinaf ve temyiz hakkı korunarak hak arama hürriyetinin daha etkin bir şekilde kullanılabilmesine imkân tanınmaktadır.

  • Farklı Alanlara Dair Bir Çok Sorunun Çözümüne İlişkin Düzenlemeler

    • İstinaf kanun yolunda aynı bölge adliye mahkemesi içerisindeki hukuk daireleri arasındaki iş bölümü uyuşmazlıklarının kısa sürede giderilmesi sağlanarak dosyaların istinaf aşamasında görülme süreleri kısaltılmaktadır.
    • Mesleğinde 20 yıl kıdeme sahip hukukçuların arabuluculuk eğitimi almak şartıyla sınavsız olarak arabulucu olabilmesine imkân tanınmaktadır.
    • Taşınmazın aynına ilişkin icra edilebilirlik şerhi verilen arabuluculuk anlaşma belgesiyle taraflardan birinin tapu müdürlüğüne giderek tek başına tescil talebinde bulunabilmesi sağlanmaktadır.
    • Hakaret suçunun sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi hali, uzlaştırma kapsamından çıkarılarak ön ödeme kapsamına alınmaktadır. Ayrıca şikâyete tabi olan hakaret suçunda şikâyet süresi, 2 yılı geçemeyecek şekilde düzenlenmektedir.
    • Uzlaştırmanın kovuşturma evresinde gerçekleşmesi halinde, edimin yerine getirilmesinin ileri tarihe bırakılması, takside bağlanması veya süreklilik arz etmesi durumlarında; sanık hakkında HAGB kararı yerine durma kararı verileceği ve uzlaşmanın gereklerinin yerine getirilmemesi halinde, mahkemece yargılamaya kaldığı yerden devam olunacağı hüküm altına alınmaktadır. 
    • Ceza Muhakemesi Kanunu kapsamındaki uzlaştırmacıların sadece hukuk fakültesi mezunlarından olması sağlanmaktadır. Hukuk fakültesi mezunu olmayan mevcut uzlaştırmacıların hakları korunmaktadır. 
    • Çocuk Koruma Kanununda düzenlenen tedbirlerin uygulanması için görevlendirilen sosyal çalışma görevlilerine yapılacak ödemenin bağlı oldukları kurum tarafından karşılanması ve bu kapsamda görev alan sözleşmeli personele de ödenek verilmesi sağlanmaktadır. 
    • Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı ve İdari Yargı Ön Sınavında soru sorulacak alanlar arasına sosyal güvenlik hukuku, milletlerarası hukuk, milletlerarası özel hukuk ve genel kamu hukuku konuları eklenmekte ve asgari soru sayısı 100’den 120’ye çıkarılmaktadır.
    • Açık artırma suretiyle yapılan e-satışlarda bir defaya mahsus 10 dakika olan uzama süresinin, her yeni tekliften itibaren yeniden başlamak üzere 3’er dakikalık sürelerle 1 saate kadar uzamasına imkân sağlanmaktadır. Ayrıca teklifler arasındaki farkın muhammen bedelin binde 1’i yerine binde 5’inden ve her halde 1.000 Türk lirasından az olmaması sağlanmaktadır. 
    • Karayolları Trafik Kanunu uyarınca trafikten men edilerek alıkonulan araçlardan yediemin otoparklarında bulunup da sahipleri tarafından teslim alınmayan veya sahiplerine ulaşılamayan araçların satış usulü kolaylaştırılmak suretiyle bu araçların ekonomiye kazandırılması amaçlanmaktadır.
    • Vakıflar Genel Müdürlüğü ile Genel Müdürlüğün idare ve temsil ettiği mazbut vakıflar, yargı harçlarından ve teminat gösterme zorunluluğundan muaf tutulmaktadır. 

9. Yargı Paketi Af Var Mı?

Mecliste kabul edilerek yasalaşan 9. Yargı paketi içerisinde genel af yahut özel af ile alakalı olarak bir düzenleme yer almamaktadır.

Af meselesine dair hukuki düzenlemeler, gerek Anayasa’da gerekse 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda kendisine fazlasıyla yer bulmuştur. 

2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 87. maddesinin “Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek” hükmü uyarınca; meclis, genel ve özel affa 360 milletvekilinin oyu ile karar verebilecektir.

Genel af ile özel affın ne olduğu ve aralarındaki fark ise TCK’nın 65. maddesinde düzenlenmiştir. Kanuna göre;

Genel af halinde, kamu davası düşecek ve hükmolunan cezalar bütün neticeleri ile birlikte ortadan kalkacaktır.

Özel af ilanında ise hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son verilebilir yahut infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir. Hapis cezasının özel af ile adlî para cezasına çevrilebilmesi de mümkündür.

Cezaya bağlı olan veya hükümde belirtilen hak yoksunlukları, özel affa rağmen etkisini devam ettirir. Bu hak yoksunlukları ancak genel af ile birlikte ortadan kalkar.

Anayasa’nın 107. maddesinde de Cumhurbaşkanına; sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletme yahut kaldırma yetkisi özel olarak tanınmıştır.

Af konusunun istisnası ise Anayasa’nın 169. maddesinde ormanlara ilişkin olarak düzenlenmiştir. Buna göre münhasıran orman suçları için genel ve özel af çıkarılamayacak, ormanları yakmak, ormanı yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar genel ve özel af kapsamına alınamayacaktır.

9. Yargı Paketi 4/4 İnfaz Düzenlemesi

Meclis Genel Kurulunda kabul edilip kanunlaşan 9. Yargı paketinde, 2. kez mükerrer olup cezasını dörtte dört yatanlar ile alakalı bir düzenleme yer almamaktadır.

Tekerrür Türk Ceza Kanunu’nun 58. maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre; önceden işlenmiş bir suçtan dolayı verilen cezanın kesinleşmesinden sonra yeni bir suçun işlenmesi halinde sanık hakkında tekerrür hükümleri uygulanacaktır. Tekerrürün uygulanabilmesi için önceki hükmün kesinleşmesi ve ikinci suçun ilk hükmün kesinleşmesinden sonra işlenmesi yeterli olup, bu cezanın infaz edilmiş olmasına gerek bulunmamaktadır. 

Kanunda tekerrür hükümlerinin uygulanabilmesi için önceki cezanın infaz edilmesi şartı aranmadığı halde, infazdan sonra belirli bir sürenin geçmesi halinde tekerrür hükümlerinin uygulanmayacağı hüküm altına almıştır. Buna göre beş yıldan fazla süreyle hapis cezasına mahkum olma halinde cezanın infaz edildiği tarihten itibaren beş yıl, beş yıl yahut daha az süreli hapis veya adli para cezasına mahkumiyet halinde ise cezanın infazı tarihinden itibaren üç yıl geçmekle tekerrür hükümleri uygulanmayacaktır.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 58. maddesi uyarınca, kişinin mükerrir sayılabilmesi için ilk hükmün kesinleşmesinden sonra ikinci suçun işlenmesi yeterli olacaktır.

Tekerrür hükümlerinin uygulanmasına karar verilmesinin neticesi olarak; mükerrir sanık hakkında sonraki suç nedeniyle kanun maddesinde seçimlik ceza olarak hapis yahut adli para cezası öngörülmüşse hapis cezasına  hükmedilmesi, gükmolunan cezasının mükerrirlere özgü infaz rejimine göre çektirilmesi ve hükümlü hakkında hapis cezasının infazından sonra denetimli serbestlik tedbiri uygulanması gerekmektedir.

“Adli sicil kaydına göre, mahkemece tekerrüre esas alınan Çorlu 1. Asliye Ceza Mahkemesinin 2006/128 Esas, 2007/335 sayılı Kararının 01.06.2007 tarihinde kesinleştiği ve adli para cezasının 25.03.2008 tarihinde infaz edilmiş olduğu ve suç tarihi itibariyle TCK.nın 58/2-b maddesinde öngörülen ve infaz tarihi üzerinden işlemeye başlayan 3 yıllık süre geçmiş olduğundan, hükümlü hakkında mükerrirlere özgü infaz rejimi ve cezanın infazından sonra denetimli serbestlik tedbirinin uygulanmasına karar verilemeyeceğinin gözetilmemesi” Yargıtay 8. CD., 2019/27648 E., 2020/16322 K. ve 30.09.2020 T.

10. Yargı Paketi Ne Zaman Çıkacak?

10. Yargı paketinin içeriği ve çıkacağı tarih henüz net olarak belli olmamakla birlikte önümüzdeki aylarda çıkacağını söylemek yanlış olmaz. Peki 10. yargı paketinin içeriği ve kapsamı ne olacaktır?

Henüz 9. yargı paketi üzerindeki mürekkep kurumamışken 10. yargı paketine ilişkin tartışmalar hemen hız kesmeden başladı. Özellikle infaz konusunda 9. yargı paketinde yapılması beklenen değişikliklerin taslaktan çıkarılmış olması, 10. yargı paketine ilişkin olarak beklentileri çoğalttı. 

Şu an 10. yargı paketine ilişkin olarak resmi diyebileceğimiz açıklamalar, Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un gazetecilere yaptığı açıklamalardan ibaret. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, 10. yargı paketine ilişkin olarak şu ifadeleri kullandı: 

“Milletvekillerimizin takdirine arz ettiğimiz 10. Yargı Paketinde de gerek ceza adalet sistemi ile ilgili, gerek cezalardaki caydırıcılıkla ilgili olarak önemli taslaklarımız var. Bazı suçlar bakımından, özellikle 2 yılın altındaki suçlarda cezasızlık algısını ortadan kaldırmaya yönelik, denetimli serbestlik uygulamalarına yönelik, koşullu salıverme uygulamalarına yönelik, Türk Ceza Kanunumuzda özellikle bazı suçlarla ilgili alt ve üst sınırla ilgili toplumdan ve uygulayıcılardan gelen eleştirilerin ortadan kaldırılmasına yönelik bazı çalışmalarımız var.” 

“10. Yargı Paketi ile ilgili hazırlıklarımız var. Hem 10. Yargı Paketinde hem de Yargı Reformu Strateji Belgesinde ortaya konulacak özellikle ceza adaletiyle ilgili kısmı Sayın Cumhurbaşkanımızın da konuşmalarında ifade ettiği ‘toplumun huzur ve sükununu bozmaya yönelik’ suçlardaki, o suçlarla mücadeleyi daha etkin hale getirebilmek için önemli düzenlemeler olacak. Bunu önümüzdeki süreçte hep beraber göreceğiz.”

9. Yargı paketi sonrasında önümüzdeki süreçte gelecek olan 10. yargı paketine ilişkin tüm gelişmelere sitemizde yer veriyor olacağız.

 

Yasal Uyarı: İşbu yazı ve internet sitesindeki diğer içerikler, avukatlık mevzuatına ve TBB Reklam Yasağı Yönetmeliğine uygun olacak şekilde hazırlanmıştır. Sadece bilgilendirme amaçlıdır, bu materyallere dayanılarak yapılacak hiçbir işlem için sorumluluk kabul edilmemektedir!